Blog
Op de site van Tibi Refert schrijf ik met enige regelmaat een blog over wat mij bezig houd in relatie tot kinderen van ouders met psychische en/of verslavingsproblemen (KOPP-KOV), ouderschap en soms over eigen ervaringen want ook ik loop soms, als mens, tegen dingen aan.
Koru
02-08-2025
Op de site van Tibi Refert is op meerdere plekken een spiraal te vinden. Deze spiraal is gebaseerd op de ‘koru’ van de Maori’s en zag ik in 2002 voor de eerste keer en dit symbool bleef mij bij. Op de Nieuw-Zeelandse site Te Ara staat de volgende omschrijving: ‘De koru, die in de Mäori-kunst vaak wordt gebruikt als symbool van creatie, is gebaseerd op de vorm van een zich ontvouwend varenblad. Zijn ronde vorm brengt het idee van eeuwigdurende beweging over, en zijn binnenwaartse spiraal suggereert een terugkeer naar het punt van oorsprong. De koru staat dan ook symbool voor de manier waarop het leven zowel verandert als hetzelfde blijft’(gevonden 02-08-2025 via: The koru | Māori creation traditions | Te Ara Encyclopedia of New Zealand.
De beweging waar de Maori’s het over hebben is waar het wat mij betreft om gaat als je gaat ontdekken wie je bent of wat je zelf wil, los van wat je geleerd of aangedaan is. Wat zit er in jouw kern? Het gaat om een voortgang naar binnen toe zonder dat hierin een eindpunt aan hoeft te komen. Al blijf je wie je bent, je kunt steeds verder komen bij wie je in de kern bent, ongeacht wat je hebt meegemaakt.
De kern van iemand wordt vaak omgeven door patronen die al jong geleerd en ingezet zijn vanuit een nodige bescherming tegen onveiligheid en/of om te kunnen omgaan met wat in de thuissituatie gebeurde. Soms zijn deze patronen zo goed ingesleten dat ze zijn als de harde bast van een macadamia noot. Dan is het lastig om nog te voelen of te weten wat in de kern bij je past.
De beweging veronderstelt voor mij ook een weg waarin dat wat je nodig hebt, wil en/of kan, kan veranderen in de loop van de tijd. Wat nu past is waarschijnlijk niet wat tien jaar geleden paste of wat over tien jaar gaat passen.
Dit kan betekenen dat je in het nu kiest voor alles laten zijn zoals het is. Veranderen is geen must, je bent waar je bent en daarmee samenhangend doe je wat je kunt. Ieder heeft en maakt zijn/haar eigen spiraal.
Als volwassene, als volwassen 'kind van ...' mag je keuzes maken die bij jou passen, weg van wat je ooit geleerd hebt. Door hierop in te zetten ga je een beweging maken naar jouw eigen waarden, behoeften, mogelijkheden en kern.
Wat ik ieder gun is om de beweging te maken met mildheid en zonder oordeel naar jezelf.
Ben jezelf, het mag
30-07-2025
Vanaf jonge leeftijd heeft hij zich gevoegd naar en gericht op zijn vader. Zijn vader die vaak ziek was en veel oordeelde. De vaak devaluerende oordelen zorgden er als kind al voor dat hij zijn best deed om het goed te doen. Helaas bleef zijn vader oordelen over wie hij was en wat hij deed of niet deed ongeacht wat hij deed of niet deed en hoe hij zijn best ook deed om het goed te doen.
Voegen naar de ander, opletten op wat de ander zou willen of vinden, alert zijn op het volgende oordeel wat ging komen,… Deze handelingen werden (onbewust!) een onderdeel van een dagelijks patroon. Dit lange patroon van richten op de ander en de dreiging van een oordeel vanuit de ouder, heeft ervoor gezorgd dat hij niet meer goed weet wat hij zelf wil.
In gesprek blijkt dat hij last heeft van boosheid, somberheid, een kort lontje heeft en moe is van het altijd maar alert zijn. Alert op weer een oordeel (van wie dan ook), alert zijn op weer horen dat hij iets niet goed gedaan heeft, alert zijn op de ander en wat de ander nodig heeft. De boosheid, moeheid, somberheid, het alert zijn en de duur van de jong geleerde patronen maken dat hij het niet meer weet. Hij weet niet wat hij zelf leuk vindt of wil en hij weet niet hoe te veranderen wat hij doet. Oordelen over zichzelf kan hij als de beste maar dat doet hem geen goed.
Naast uitleg over de mogelijke gevolgen van het opgroeien als ‘kind van …’ en de (h)erkenning die deze uitleg gaf, en inzet op het laten zakken van de boosheid, zijn we op zoek gegaan. We zijn op zoek gegaan naar wat hij als kind leuk vond om te doen en hoe dat toen voelde in zijn lijf. We zijn op zoek gegaan naar lichamelijke reacties bij werk, sporten, in sociale contacten. Stap voor stap is hij gaan leren wat hij voelt en wat hij zelf wil en nodig heeft. Stap voor stap begint hij te ontdekken dat hij ook voor zichzelf kan kiezen. Stap voor stap voelt hij ruimte ontstaan. Stap voor stap kiest hij meer en meer voor zichzelf.
Leven in het hier en nu lukt hem steeds beter en hoewel het niet zijn vraag was verdwijnen de oordelen over zichzelf en voelt hij steeds vaker dat hij happy is met wie hij is en wat hij kan.
Reageren op dit blog kan door een reactie te plaatsen. Hierbij kun je kiezen voor 'anoniem' als naam en je mailadres wordt niet de site getoond.
Als een boom
18-07-2025
'Kinderen van ....'
Kinderen van ouders met psychische
en/of verslavingsproblemen
Ik heb bewondering voor hoe zij groot groeien
Als een jong boompje
Steken zij hun hoofd op
Gaan zij voort
Vaak vanuit eigen kracht en wijsheid
Ondanks tegenwind, geen idee hoe het te doen
Hobbels en bobbels
Ondanks vervormingen
Soms met vallen en opstaan
En dan in volwassenheid
Staat de boom
De ene krom en stijf
De ander meebewegend op iedere bries
Soms met een zwarte stam en kleurrijke bladeren
Soms toch geheel mooi tot bloei gekomen
Samen vormen zij een bos
Tussen alle andere bomen
Samen geeft verbinding
Steun en erkenning
Erkenning voor wat was
Voor wat is
Voor emoties groot en klein
En al het moois dat mag blijven zijn
Het doorgaan is een kracht, een valkuil toch ook
De 'eigen-wijsheid' verdient een compliment
Meer mildheid mag komen
In zien van de mooie boom
Rituelen
09-07-2025
Rituelen doen ertoe.
Bij geboorte, bij leven en bij overlijden.
In de afgelopen periode heb ik van vier mensen afscheid genomen. Vier mensen die al langere of nog langere tijd een onderdeel uitmaakten van mijn leven, en van vele leuke momenten en avonturen. Mensen aan wie ik met een glimlach zal terug blijven denken, die een plek hebben in mijn hart.
De vier mensen van wie ik afscheid nam hadden allemaal andere rituelen. Het ene ritueel was meer ingetogen, het andere was uitbundig en een bijna feestelijk samenzijn. Een grote gemeenschappelijke deler was het samen doen, samen zijn, samen een ritueel doorlopen, samen afscheid nemen. Een andere overeenkomst, in alle verschillen, was dat de rituelen en het afscheid dat er was paste bij degene die overleden was.
In deze periode keerde ik meer naar binnen. Iets wat bij mij hoort en mogelijk meer een ritueel voor mij is. Het geeft mij ruimte om stil te staan bij wat het verlies met mij doet, ruimte om stil te staan bij veranderingen in relaties die ontstaan omdat iemand weggevallen is, stilstaan bij pijn maar ook stilstaan bij de mooie momenten.
Ondertussen ben ik doorgegaan met mijn werk, ons onderzoek en langzaam voel ik weer ruimte, ruimte om naar buiten te keren.
Tijd om weer de rituelen bij leven meer ruimte te geven.
Rituelen die passen bij het nu, wat nooit meer zal zijn zoals het was.
Wat als de loyaliteit van de ouder
(gedeeltelijk) ontbreekt
08-04-2025
Als het de ouder niet lukt om loyaal te zijn naar het kind en een kind niet kan bieden wat het wel nodig heeft om op te groeien, dan zal een kind automatisch stappen in dat wat afwezig is. Als voorbeeld: als het een ouder niet lukt om de boterhammen te maken dan zal een kind de boterhammen voor zichzelf en de broertjes en zusjes maken. Vaak wordt deze taak overgenomen door het oudste kind in het gezin of door het eerste meisje in het gezin. Als het een ouder niet lukt om de duidelijkheid te geven die een kind nodig heeft, dan zal een kind die duidelijkheid zelf proberen te maken door verklaringen te maken/zoeken bij de situatie en gedrag te gaan vertonen als reactie op de onduidelijkheid. Het gedrag ontstaat op jonge leeftijd en heeft het doel om van de ouder wel de emotionele erkenning en veiligheid te krijgen. Zie ook het filmpje ‘Still face’.
Het zoeken van verklaringen zie ik vaak terug in dat de meeste ‘kinderen van …’ veel woorden gebruiken en zich snel/vaak/makkelijk verontschuldigen. Zij hebben vaak al op jonge leeftijd verklaringen gemaakt in hun hoofd die ervoor zorgen dat het logisch wordt waarom ouders bepaald gedrag vertonen. Vaak gaan zij zichzelf hierbij de schuld geven met als gevolg dat zij nog beter hun best gaan doen om de gewenste veiligheid te krijgen.
Als het gaat om gedragingen die kinderen gaan vertonen om de wereld zo veilig mogelijk voor zichzelf te maken dan zie ik bij ‘kinderen van …’ vaak de volgende gedragingen:
- de perfectionist: het kind dat alles zo goed mogelijk doet om toch de erkenning van een ouder te krijgen of om zo min mogelijk negatieve reacties te krijgen.
- de voetballer: het kind dat veelal buitenshuis is, dat letterlijk gaat voetballen of spelen of iets anders om zo min mogelijk thuis te zijn. Op die manier kan het kind zich onttrekken aan dat wat thuis onveilig is.
- de onzichtbare of muurbloem: het kind dat zich soms bijna letterlijk onzichtbaar maakt, in de hoek staat, weinig kleur draagt, niet opvalt om ervoor te zorgen dat het de negatieve aandacht niet krijgt.
- de clown: het kind dat grapjes maakt en daarmee fungeert als een soort afleider van de negatieve situatie.
- de mediator: het kind dat zal bemiddelen tussen ouders die ruzie maken of tussen een ouder en een broertje of zusje dat ruzie maakt.
- de dwarsligger; het kind dat tegendraads is en daarmee ook fungeert als een soort afleider binnen de thuissituatie.
In dit filmpje zie je de verschillende gedragingen in beeld
Kinderen vertonen vaak niet altijd hetzelfde gedrag maar wisselen per situatie in gedrag. Ook kan het gedrag in de loop van de tijd veranderen. Zo kunnen zij thuis ander gedrag vertonen dan op school, als zij bij vriendjes thuis zijn, als zij naar een andere school gaan, in de puberteit komen, maar ook als zij andere volwassenen ontmoeten die hen een ander voorbeeld geven.
Deze gedragingen ontstaan automatisch, passend bij het kind en de situatie. De jong geleerde gedragingen blijven vaak tot op hoge leeftijd bestaan en vragen veel van het volwassen kind als zij hierin veranderingen aan willen brengen. Zij ervaren dan vaak weerstand/spanning in zichzelf maar ook vanuit de omgeving. Belangrijk is om goed uit te zoeken wat je wel of niet hoeft/wilt veranderen.
Oefenen en mildheid zijn van belang om stappen te maken in de richting die je voor ogen hebt.
Reageren op dit blog kan door een reactie te plaatsen. Hierbij kun je kiezen voor 'anoniem' als naam en je mailadres wordt niet de site getoond.
Reactie plaatsen
Reacties
Loyaliteit
02-04-2025
Loyaliteit gaat om verbinding, om trouw zijn aan de ander.
Een kind komt ter wereld en is meteen loyaal naar de ouder. Het kind heeft het nodig om met de ouder/een ouderfiguur in contact te blijven om te leren, groot te groeien en om te overleven in de wereld. Deze noodzaak om in verbinding te blijven met de ouder blijft bij mensen, in vergelijk tot dieren, tot op hoge leeftijd bestaan. Met andere woorden: als mens heb je tot op hoge leeftijd een ouder nodig om te kunnen overleven in de wereld.
Voor het kind is het dus nodig dat de ouder ook loyaal is aan het kind, dat de ouder de verbinding maakt met het kind en dat niet alleen doet door te zorgen voor eten, drinken en schone kleren maar een kind ook dingen leert, stimuleert en een emotionele veiligheid biedt.
Denk bij emotionele veiligheid aan gedrag van de ouder dat duidelijkheid geeft en niet teveel tegenstrijdigheden. Het gaat om gedrag dat het kind in woord en daad laat weten dat de ouder van het kind houdt, dat de ouder trots op het kind is en dat de ouder voor het kind kiest ook als het kind iets anders doet dan wat de ouder bedacht had. Het gaat, bij voorkeur, om het bieden van een leerklimaat dat aansluit bij de mogelijkheden van het kind.
Als het de ouder niet lukt om de loyaliteit vorm te geven dan zal het kind gaan stappen in de gaten die ontstaan met als doel de verbinding en veiligheid zelf te creëren.
Eigen ouderschap
22-03-2025
De meeste KOPP-KOV merken ook in volwassenheid dat de ervaringen van het opgroeien als KOPP-KOV sporen heeft nagelaten. Een voorbeeld hiervan is dat veel KOPP-KOV zoekend zijn in de vraag of zij wel of geen kinderen willen en als zij kinderen hebben dat zij een referentiekader van ouderschap missen. Een angst hierbij is het niet goed te doen en de eigen kinderen schade te berokkenen.
Als je wel weet wat je niet wil, dan weet je nog niet wat of hoe je het wel wil doen.
Bij cliënten hoor ik vaak de wens om het familiaire patroon te willen doorbreken. We spreken dan ook wel van het doorbreken van intergenerationele patronen. Patronen die van overgrootouder op grotouder op ouder naar de kinderen zijn doorgegeven. Patronen die veel moed vragen om te doorbreken.
De keuze om zelf wel of geen kinderen te willen krijgen is een zeer persoonlijke keuze en hangt ook af van andere omstandigheden. Toch durf ik te stellen dat als je als (toekomstige) ouder deze vragen stelt de kans groot is dat je andere keuzes gaat maken.
Vanuit normalisatie: iedere ouder doet wel eens iets wat niet handig is en iedere ouder is soms zoekend in wat de goede manier is om het als ouder te doen. Geef jezelf de ruimte om met andere ouders te spreken over het ouderschap en geef jezelf de ruimte om hulp te vragen.
Het gezegde ‘it takes a vilage to raise a child’, ‘er is een dorp nodig om een kind op te voeden’ komt oorspronkelijk uit Afrikaanse culturen en benadrukt dat de opvoeding van een kind niet alleen de verantwoordelijkheid is van de ouders, maar van de hele gemeenschap. Het idee is dat een kind opgroeit in een omgeving waar veel mensen betrokken zijn, die het kind helpen, begeleiden en ondersteunen.
We hebben elkaar nodig bij het opvoeden van onze kinderen. Door het samen te doen geven we kinderen de ruimte om van meerdere mensen te leren en geven de ouders zichzelf de ruimte om soms even op adem te komen en van andere ouders te leren.
Worstel je met de vraag of je het aan durft om kinderen te krijgen vanwege de eigen opvoeding, schroom dan niet om daarover te praten zodat een weloverwogen keuze mogelijk is en het niet een keuze vanuit angst gaat zijn.
Boek
Uit de Kluwen
Anne van der Kaaden-Bouwman
04-03-2025
Uit de kluwen
In dit autobiografische boek vertelt Anne van der Kaaden-Bouwman op een meeslepende manier over hoe het is om als kind op te groeien in een onveilige thuissituatie. Tegelijk neemt zij de lezer mee in haar proces om te komen tot een leven waarin zij meer los komt van haar verleden en een eigen persoon wordt.
Het is een boek dat inzicht en hoop geeft. Hoop in dat het mogelijk is om andere keuzes te maken dan wat geleerd is tijdens de opvoeding. Het is ook een boek van realiteit dat een proces niet makkelijk is.
Een aanrader voor ieder die meer wil lezen over de enorm lastige processen die kunnen samengaan met een jeugd waarin onveiligheid bestond en je als kind van een ouder die zelf met problemen worstelde een eigen weg wil vinden.
Goed genoeg
20-02-2025
Wanneer weet je of je het goed doet als je alleen geleerd hebt dat je het niet goed doet. Als zelfs het bewegen van een voet ervoor kon zorgen dat de ouder met psychische en/of verslavingsproblemen boos werd…. Als zelfs een 8 bij een proefwerk kon zorgen voor een avond stilte omdat een 9 of 10 dus ook had gekund… Als de ouder een fout maakt en je krijgt weer de schuld terwijl je niet eens in de buurt was toen het gebeurde…. Als je regelmatig hoorde/hoort dat je broertje/zusje/nichtje het beter doet ‘doe nou eens zoals’….. Dan leer je wat je blijkbaar allemaal niet goed doet.
Als kind horen wat je goed doet, waar grenzen liggen en wanneer je het fout doet zorgt ervoor dat je een referentiekader krijgt waarbinnen je kan bewegen. Als je het referentiekader van wat wel goed genoeg is niet leert, hoe weet je dan in volwassenheid wat goed genoeg of oké is?
Het basale vertrouwen is lastig op latere leeftijd te krijgen. Wat helpt is gaan begrijpen, ontschuldigen, ontdekken en oefenen. Uitleg over de processen als kind, over de automatische reacties die een kind inzet om letterlijk of figuurlijk te overleven in de situatie waarin hij/zij als kind opgroeit. Ontschuldigen van het kleine kind dat zo zijn/haar best gedaan heeft en dat vooral een compliment verdient voor wat het gedaan heeft. Verhelderen wat je als volwassene zelf wil, ervaren hoe je lijf reageert bij de ene of andere mogelijkheid, het mogen oefenen bij iemand die je vertrouwt. Het lijkt allemaal simpel maar bij iedere stap zal het lichaam reageren omdat je iets doet wat niet gewoon is. Een proces waarin groei mogelijk is en als het dan toch lukt dan voelt dat goed en kunnen vervolgstappen gezet worden.
Deze stappen kunnen in het hier zorgen voor vaker kunnen kiezen voor jezelf en daarmee een beter zorgen voor jezelf. Stap voor stap leren wat ‘goed genoeg’ is voor jezelf.
Te jong volwassen
18-01-2025
Ze weet het niet meer zegt ze, ze wil het niet meer zegt ze. Waarom vragen haar ouders altijd hulp aan haar vraagt ze. Samen zijn we sinds kort aan het kijken naar het al jong geleerde patroon waarin zij van beide ouders de taak gekregen heeft om in huis (emotioneel) de volwassene te zijn.
Als ouders ruzie hadden was zij de vredesstichter, als vader boos was op moeder kwam hij bij haar zijn verhaal doen en vroeg om hulp in het contact met moeder, haar moeder vroeg geen hulp maar was wel negatief over vader en sprak over allerlei andere zaken met haar. Al jong leerde zij om de vragen die ouders hadden te beantwoorden of op zijn minst voor hen klaar te staan.
Als kind was dit een logisch gedrag volgend op de directe en indirecte vragen van haar ouders.
Nu, als jong volwassene, gaat zij inzien dat het ooit logische gedrag niet meer past bij haar en haar vooral veel meer kost dan oplevert. In haar hele lichaam voelt zij (spier)spanning en met regelmaat heeft zij last van migraine nadat zij contact heeft gehad met haar ouders.
Door haar uitleg te geven over patronen die kunnen ontstaan en haar stil te laten staan bij signalen uit haar lichaam lukt het haar om te kijken naar wanneer haar lichaam welke signalen geeft. Op dit moment voelt zij vooral wat zij niet meer wil. Een belangrijke stap in het komen tot de verandering waar zij naartoe wil. Van belang hierbij is dat zij mild blijft naar haar 'kleine ik' die gedaan heeft wat ze kon om te overleven.
In de komende tijd gaan we samen verder zodat zij kan onderzoeken wat ze wel wil. Ik heb de volle overtuiging dat het haar gaat lukken.
Veerkracht
12-01-2025
Veel (alle?) KOPP-KOV krijgen als kind al te maken met verwarrende ervaringen, met tegenlag, met ervaringen die niet passen bij hun rol als kind in het gezin, met ervaringen die niet passen bij hun leeftijd. Ondanks deze tegenslag of verwarrende ervaringen moeten zij doorgaan, doorgaan omdat zij in de situatie verkeren waarin ze zijn en daar niet uit kunnen stappen. Zij leren vaak al jong om door te gaan zonder ruimte te kunnen geven aan de verwarring/emoties die er wel is bij of na deze ervaringen. Een kind kan niet anders dan doorgaan en zich verhouden tot de situatie waarin hij/zij groot groeit.
In volwassenheid wordt dit ‘door kunnen gaan na tegenslag’ vaak veerkracht genoemd. KOPP-KOV lijken vaak sterk, veerkrachtig, alsof zij alles aan kunnen. Over het algemeen kunnen KOPP-KOV inderdaad heel goed met tegenslag omgaan. Dit betekent echter niet dat ze ook weten hoe zij goed voor zichzelf moeten zorgen.
Het Van Dale woordenboek geeft bij veerkracht de betekenis: “de kracht van de geest om zich snel te herstellen”. Deze betekenis past heel goed bij KOPP-KOV die vaak mentaal sterk zijn en zich goed kunnen herstellen na tegenslag maar die als kind niet geleerd hebben wat eigenlijk hun grenzen en behoeften zijn, niet geleerd hebben om hulp te vragen en een grens te trekken, niet geleerd hebben om ruimte en zorg voor zichzelf te creëren.
De veerkracht betekent dan niet dús een goed voor zichzelf kunnen zorgen. Dat leren en daarin een weg vinden blijkt vaak een nieuwe, niet makkelijke uitdaging.
Boek
Het beste wat we hebben
Van Griet Op de Beeck
5-1-2025
Een roman over de langetermijngevolgen van ervaringen in het gezin van herkomst. Een verhaal over Lucas waarbij vele complexe emoties en patronen die samenhangen met deze ervaringen worden beschreven zonder dat ze allemaal specifiek genoemd worden.
Een boek dat pijnlijk helder woorden geeft aan hoe de optelsom van subtiele gedragingen als een ziekmakend patroon kunnen zijn. Dit terwijl het anderen mogelijk niet opvalt.
Het vraagt moed om dan stil te staan, te voelen en de complexe emoties te aanschouwen, om meer bewust keuzes te gaan maken.
Deze moed zie ik terug in volwassen KOPP en KOV die meer willen snappen van wat hun jeugd in het hier en nu voor hen betekent. Niet omdat zij willen rumineren maar omdat zij uit hun patronen willen stappen. Het vraagt moed om dit te doen.
Bestaansrecht
29-12-2024
Veel KOPP en KOV zijn vaak veelvuldig, letterlijk of figuurlijk, afgewezen waardoor zij niet geleerd hebben dat zij nog mogen ‘zijn’. Het gaat om een ervaren van bestaansrecht. Hoe kijk je dan naar de wereld en jouw medemens? Hoe leer je dan dat je er wel mag zijn? Hoe is het voor je als je merkt dat iemand je wel ziet en je verhaal/wensen/grenzen serieus neemt?
Vaak uit zich dat in een houding waarbij iemand al bij voorbaat geen nabijheid zoekt, een bescherming waardoor je ook niet afgewezen kunt worden. Wat ook kan is dat iemand om bevestiging gaat vragen, vaak onbewust in de hoop dan voortijdig te zien wanneer de afwijzing gaat komen.
Deze gedragingen in het hier en nu zijn een logisch gevolg van de vroegkinderlijke ervaringen maar zorgen zelden voor de rust of het vertrouwen dat iemand wil vinden. Het als kind geleerde gedrag heeft in het hier en nu geen nut meer maar bestaat nog wel.
Een vraag die in gesprekken dan opkomt is: hoe in het hier en nu omgaan met het gemis van vroeger en keuzes maken bij wat nu past.
De helende werking van delen
20-12-2024
KOPP en KOV groeien op in een situatie die voor hen normaal is en soms ontdekken ze pas op hoge leeftijd dat hun jeugd misschien toch echt anders was dan die van anderen. Ik zie en zag hoe helpend en helend het kan zijn als volwassen KOPP en KOV anderen ontmoeten die in vergelijkbare situaties zijn opgegroeid; als zij anderen ontmoeten waardoor zij de patronen die ontstaan zijn ook beter gaan (h)erkennen bij zichzelf.
Het delen, de herkenning en erkenning die volgen zijn vaak helend, zorgen voor normalisatie en gedeelde pijn.
Een deelneemster aan een groep gaf aan dat zij nooit had gedacht andere mensen te ontmoeten die haar werkelijk snappen, die in vergelijkbare situaties opgegroeid zijn. Het was voor haar pijnlijk om mee te maken en tegelijk was zij zo blij niet meer alleen te zijn.
Strategie KOPP/KOV
4-12-2024
Het Trimbos Instituut heeft in 2024 het initiatief genomen voor het schrijven van een nieuwe versie van de 'Strategie KOPP/KOV'. In de afgelopen maanden heb ik hieraan mee mogen werken. Op 4 december 2024 werd deze voor het eerst gepresenteerd bij het '2e Landelijk KOPP/KOV symposium' dat door het Leids congres Bureau georganiseerd werd.
Mocht je benieuwd zijn naar deze strategie klik dan op de volgende button:
Reactie plaatsen
Reacties